Çanakkale’de gezilecek yerler denildiği zaman akla ilk olarak Çanakkale Şehitliği gelmektedir. Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı olarak milli park ilan edilen bölge, bu toprakların tarihinin en büyük destanlarından bir tanesine ev sahipliği yapmıştır.
Gelibolu Yarımadası’nın güney kısmında bulunan Çanakkale Şehitliği, Çanakkale’nin Eceabat ilçesinin çok büyük bir kısmını kapsamaktadır. Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, 33.000 hektarlık bir alanı içerisine almaktadır. 1973 yılının Mayıs ayında kurulan milli park, aynı zamanda Birleşmiş Milletler Milli Parklar ve Koruma Alanları listesinde de yer almaktadır. İlk olarak ”orman rejimi” statüsünde kurulan park, 2 Kasım 1973 tarihinde tarihi niteliklerinden dolayı Şehitler Abidesi ile birlikte “Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı Kanunu” kapsamında Milli Park statüsüne alınmıştır. 2004 ve 2005 senelerinde Gelibolu Yarımadası’nda yer alan şehitlikler ve diğer eserler bakımdan geçirilmiştir. Bu çalışmaların tamamlanmasıyla beraber, 18 Mart 2015 tarihinde tekrar ziyaretçilere açılmıştır.
Çanakkale Savaşı’nın Kısa Tarihi
Savaşta yaşanan kahramanlıklarla beraber anlatmaya kalksak, sayfalarca yazabiliriz. Fakat Çanakkale Şehitliği’nde gezilecek yerleri yazmışken kısa bir özet şeklinde de olsa bu savaşın tarihinden bahsetmemek olmaz elbette. Çanakkale Savaşı, Şubat 1915 tarihinde başlamış ve Aralık 1915 tarihinde, düşman kuvvetlerinin bölgeyi tamamen terk etmesiyle birlikte sona ermiştir.
Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında 1.Dünya Savaşı’na dahil olmasıyla beraber düşman kuvvetleri, Çanakkale Boğazı’ndan geçerek ülkenin başkenti olan İstanbul’u işgal etme planı hazırlamıştır. Birleşik Krallık Donanma Bakanı Winston Churchill tarafından hazırlanan bu harekat, Birleşik Krallık ve Fransa gemilerinin oluşturduğu donanmanın 1915 Şubat ayında Boğaz’a saldırmasıyla birlikte hayata geçirilmiştir. Deniz harekatında başarılı olamayan düşman donanması, ağır kayıplara uğramasıyla birlikte kara harekatına karar vermiştir.
25 Nisan 1915 tarihinde İngiliz ve Fransız kuvvetleri Gelibolu Yarımadası’nın güne kısmında beş noktaya çıkarma yapmıştır. Seddülbahir ve Arıburnu sahillerinde oldukça kuvvetli savaşlar yaşanmıştır. Osmanlı kuvvetlerinin korkusuzca yaptığı savunma, düşman kuvvetlerini zor durumda bırakmıştır. Bu tarihe kadar savunma savaşı veren Osmanlı Devleti, 9 Ağustos 1915 tarihinde Kurmay Albay Mustafa Kemal’in Birinci Anafartalar Muharebesi ile taarruz yapılmış ve düşman kuvvetleri sahile kadar çekilmek zorunda kalmıştır. Kocaçimentepe – Conk Bayırı hattında ertesi gün yapılan taarruz ile birlikte Anzak birlikleri de geri püskürtülmüştür. Düşman kuvvetleri, son güçleriyle İkinci Anafartalar Muharebesi olarak bilinen saldırıyı gerçekleştirmiş fakat Osmanlı savunmasını aşamamıştır. Bu gelişmelerin ardından bölgedeki İngiliz, Anzak ve Fransız kuvvetleri, Çanakkale’yi 1915 Aralık ayında tahliye etmiştir.
Çanakkale Şehitliği Gezi Haritası
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı içerisinde gezilecek, görülecek pek çok alan bulunmaktadır. Çanakkale Savaşı’nın yaşandığı geniş bölgede; tarihi kaleler, tabyalar, şehitlikler, anıtlar ve müzeler bulunmaktadır. Tüm alanı gezmek için bir günden daha fazla süreye ihtiyaç duyabilirsiniz. Bölgeye genellikle okullar veya çeşitli topluluklar tarafından geziler düzenlenmektedir. Bu gezilere katılabileceğiniz gibi, münferit olarak da Çanakkale Şehitlik bölgelerini gezebilirsiniz. Ayrıca yine burada hizmet veren rehber aracılığı ile turlara katılabilirsiniz.
Çanakkale’nin Eceabat ilçesinin 12 yerleşim alanı bulunmaktadır ve bu yerleşim alanlarından 8 tanesi, Milli Park sınırları içerisindedir. Alçıtepe, Behramlı, Bigalı, Büyükanafarta, Kilitbahir, Kocadere, Küçükanafarta ve Seddülbahir köyleri, Eceebat’ın Milli Park içerisinde yer alan yerleşim yerleridir. Bölgede batık gemiler, toplar, siperler, kaleler, burçlar ve savaştan kalan daha pek çok şey bulunmaktadır. Türk şehitlerle birlikte Avusturalya, Yeni Zelanda, İngiliz ve Fransız askerinin savaş mezarları ve anıtları yine bu bölgede yer almaktadır.
Dur Yolcu Silüeti
Milli Park’a giriş yaptıktan sonra tanıtma merkezi karşınıza çıkıyor ilk olarak. Daha sonra yolda ilerlerken sağ tarafta, meşhur ”Dur Yolcu Silüeti” yer alıyor. Çam ağaçlarıyla kaplı olan bu tepenin adı, Çamburnu’dur ve 1962 yılında yaptırılan kitabede, ”Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.” yazmaktadır. Mehmetçik silüetinin yanına yazılmış olan bu söz, Necmettin Halil Oran’a aittir ve tam metni, şu şekildedir:
”Dur yolcu!Bilmeden gelip bastığın
Bu toprak, bir devrin battığı yerdir.
Eğil de kulak ver,bu sessiz yığın
Bir vatan kalbinin attığı yerdir.
Bu tümsek koparken büyük zelzele
Son vatan parçası geçerken ele Mehmet’in düşmanı boğduğu sele
Mübarek kanını kattığı yerdir.
Düşün ki haşrolan kan kemik,etin
Yaptığı bu tümsek,amansız çetin
Bir harbin sonunda bütün milletin
Hürriyet zevkini tattığı yerdir.”
Kilitbahir Kalesi
Çanakkale Şehitlik gezi turları, genellikle Eceabat tarafından başlamaktadır. Eceabat’tan Mecidiye Tabyaları’nın bulunduğu kısma doğru giderken, Kilit Bahir Kalesi karşımıza çıkmaktadır.
1462 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Kilitbahir, deniz kıyısında yer almaktadır ve düşman donanmalarına karşı bir önlem olarak inşa edilmiştir. Çanakkale Savaşı sırasında Türk güçleri tarafından kullanılan bu yapı, savaş alanının biraz daha gerisinde kaldığı için diğer yapılar kadar yıpranmamıştır.
Namazgah, Hamidiye ve Mecidiye Tabyaları
Kilitbahir Kalesi’nden sonra Çanakkale Şehitlikleri gezisine devam ederken Namazgah ve Hamidiye Tabyaları karşımıza çıkmaktadır. Savaş sırasında önemli rol oynayan bu yapılar, savunma için inşa edilmiştir ve denizden bakıldığı zaman normal bir tepe görünmesi için kamuflaj ile gizlenmiştir.
Bölgede barınak ve cephanelik olarak kullanılan çok sayıda tabya yer almaktadır. Namazgah’tan sonra bir iki kilometre ileride ise Mecidiye Tabyası bulunmaktadır. Bu tabyanın önemi, 18 Mart harekatı sırasında Seyit Onbaşı’nın 215 kiloluk top mermisini kaldırdığı yer olmasıdır.
Seyit Onbaşı Anıtı
Mecidiye Tabyası’nda top mermilerini yüklemekle görevli olan Seyit Onbaşı, top mermisi yüklemekte kullanılan teçhizatın hasar görüp arızalanmasının arından 215 kiloluk top mermisini kaldırarak top atışının durmamasını sağlamıştır. Topun ağırlığı, çeşitli kaynaklarda farklı şekillerde verilmektedir 150 kilogram ile 215 kilogram arası olduğu söylenmektedir.
Düşman donanmasının Ocean adlı zırhlısı, Koca Seyid lakaplı Seyit Onbaşı tarafından vurulmuştur. Ayrıca Atatürk, 1936 yılında Koca Seyid ile görüşmüştür.
Havuzlar Şehitliği
Mecidiye Tabyası’nı geçtikten sonra ileride Havuzlar Şehitliği olarak adlandırılan yere ulaşıyoruz. Deniz kıyısında, çınar ağaçlarının bulunduğu bu alanda etrafı duvarlarla çevrilmiş bir anıt bulunmaktadır. Havuzlar Şehitliği olarak adlandırılan bu anıtta, Kereviz Dere Savaşları’nda şehit olmuş askerlerin kemikleri toplanmış ve buraya defnedilmiştir.
Son Ok Anıtı
Çanakkale Alçıtepe Köyü’nün sağ tarafında yer alan bu anıt, Sargı Yeri Şehitliği’ne giden yol üzerinde bulunmaktadır. Çanakkale Savaşı’nın kritik yerlerinden olan Alçıtepe’yi kontrol altına almak için saldıran düşman kuvvetleri ile yapılan Kirte Savaşları bu mevkiide yaşanmıştır. Toplam üç kez yaşanan Kirte Savaşları, en büyük kayıpların verildiği yerlerden biridir.
Sargı Yeri Şehitliği
Son Ok Anıtı geçtikten sonra Çanakkale Savaşı sırasında hastane olarak kullanılan Sarı Yeri bölgesine ulaşıyoruz. Kuytu bir vadide bulunan bu alan, Zığıdere olarak adlandırılmaktadır. Yaralı askerlerin getirildiği ve pek çok şehidin gömüldüğü bu yere düşman askerleri tarafından saldırı düzenlenmiş ve 18.000’e yakın asker burada şehit olmuştur.
Nuri Yamut Anıtı
Sargı Yeri Şehitliği’nin biraz ilerisinde sol tarafta kalan 8 metrelik anıt, Nuri Yamut Anıtı’dır. 1943 yılında Gelibolu 2.Kolordu Komutanlığı’na atanan Nuri Yamut Paşa, kendi mal varlığı ile çevredeki şehit kemiklerini toplatarak bir noktaya gömdürmüş ve üzerine bir anıt inşa ettirmiştir. Bu bölgede yaklaşık 10.000 askere ait kemik bulunduğu düşünülmektedir.
Yarbay Hasan Bey Mezarı
Sargı Yeri ve Son Ok Anıtı’nın bulunduğu yoldan geri dönerek Alçıtepe Köyü’ne ulaşıp, Seddülbahir çıkışından geziye devam ediyoruz. Bu yolda ilerlerken sol taraftan giden ve ”Kaymakam Hasan Bey” yazan tabelayı takip ederek 17. Alay Komutanı Yarbay Hasan Bey’in mezarına ulaşıyoruz. Bu mezarda Hasan Bey ile birlikte ölen köpeği de bulunmaktadır.
İlk Şehitler Anıtı
Seddülbahir Köyü tarafına geçtikten sonra burada İlk Şehitler Anıtı’nı görüyoruz. 1.Dünya Savaşı’nın ilk Osmanlı şehitleri anısına dikilmiştir.
Helles Anıtı
Süddülbahir Köyü’ne yakın bir konumda bulunan Heles Anıtı, Çanakkale Savaşı’nda ölen İngiliz askerlerini sembolize etmektedir. 1926 yılında İngilizler tarafından tamamlanan bu anıt, bölgedeki en büyük İngiliz anıtıdır.
Seddülbahir Kalesi
İlk Şehitleri Anıtı’nın biraz daha ilerisinde bulunan Seddülbahir Kalesi, yine Osmanlı Devleti’nin düşman donanmalarına karşı önlem olarak inşa ettiği yapılardandır. Hem barınma hem de cephanelik olarak da kullanılan Seddülbahir Kalesi’ni ele geçirmek isteyen Müttefik kuvvetlere karşı çok büyük savunma savaşları gerçekleşmiştir. Ertuğrul Koyu Harekatı, bu kaleyi ele geçirmek için yapılmıştır.
Ezineli Yahya Çavuş Anıtı
Seddülbahir Kalesi’ni ele geçirmek çıkartma yapılan bölgeye hakim bir tepede bulunan Ezineli Yahya Çavuş Anıtı, çıkartma bölgesi olan Ertuğrul Koyu’na bakmaktadır.
25 Nisan 1915 sabahında yapılan bu düşman harekatında 26.Alay’a bağlı 10.Takım askerleri savunma yapmıştır. Yahya Çavuş ve 67 silah arkadaşı, burada şehit düşmüştür.
Morto Koyu
Yahya Çavuş Anıtı’ndan geri döndükten sonra Seddülbahir Köyü’nü geride bırakarak Morto Koyu’na ulaşabilirsiniz. 25 Nisan kara harekatı sırasında Fransız askerleri tarafından işgal edilen bölgede, düşman kuvvetleri çok sayıda kayıp vermiştir. Bu koyun adı, Morto (Ölü) adından gelmektedir. Koyun içerisinde halen erimiş halde maden parçaları bulunmaktadır. Morto Koyu’nda Fransızlar tarafından yapılmış beyaz bir anıt bulunmaktadır. Bu bölgeye Fransız kuvvetleri toplu olarak defnedilmiştir ve 1930 yılında Fransa tarafından anıt yapılmıştır.
Çanakkale Şehitler Abidesi
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nın en büyük ve en etkileyici yapısı, Çanakkale Şehitler Abidesi’dir. Tüm Çanakkale Şehitlerimiz adına inşa edilen bu yapı, 1960 yılında tamamlanmıştır. Çanakkale Şehitler Abidesi, Morto Koyu’ndan sonra Eski Hisarlık Tepesi’ne doğru giden yolda bulunmaktadır.
Çanakkale Şehitler Abidesi’nin temeli 17 Ninsan 1954 tarihinde atılmıştır ve 21 Ağustos 1960 tarihinde açılışı yapılmıştır. Feridun Kip, İsmail Utkular ve Doğan Erginbaş tarafından tasarlanan abide, 25×25 metre boyutunda 4 ayak üzerine oturtulmuştur. 41,7 metre yüksekliğindeki yapının ayakların genişliği 7,5 metredir ve toplamda 62,5 metrekarelik bir alanı kaplamaktadır.
Harp Eserleri Müzesi
Çanakkale Şehitler Abidesi’nin alt kısmında yer alan Harp Eserleri Müzesi, Çanakkale Savaşı ile ilgili materyallerin sergilendiği bir müzedir. Müze içerisinde savaşta kullanılan bir çok eşya bulunmaktadır. Türk ve yabancı askerlerin üzerinden çıkan Kur’an-ı Kerim, Şehit Mektupları gibi eşyalar sergilenmektedir.
Abide Şehitliği
Çanakkale Şehitler Abidesi’nin yapımından sonra 1992 yılında Kültür Bakanlığı tarafından yaptırılan Abide Şehitliği, büyük abidenin hemen yanında bulunmaktadır. Bu alanlar 600 şehidin isimleri ve temsili mezar taşları yer almaktadır. Düzenleme bakımından oldukça dikkat çeken Abide Şehitliği, bölgenin en çok ilgi gören yerlerindendir.
Anzak Koyu
Gelibolu yarımadasında yer alan Anzak Koyu’na Çanakkaleden gidiş 20 dakika sürmektedir. Anzak Koyu’na giden yol birkaç kez ayrılmakta ve yol üzerinden farklı rotalarda hareket ederek Anafartalar ve Conkbayırına ulaşım mümkün. Anzak Koyu, kıyı şeridinde yer alan yabancı mezarlar sonunda Anzak Koyu tabelasından sonra ilerlediğiniz de burada Anzak Mezarlığı yer almaktadır.
Anzak mezarlığında dikkatinizi çeken bir başka unsur ise kandırılarak bize karşı savaşması istenen Hint Müslümanlara ait mezarlardır. Bu mezarların yönünün kıbleye bakmasından dolayı rahatça fark edebilirsiniz.
Damakçı Bayırı Anıtı
Anzak Koyu’nun ilerisinde Anafartalar Ovası yer almaktadır. Anafartalar’da yer alan Damakçı Bayırı Anıtı üzerinde yazılan yazıda Atatürk’ün öngörüsü ve savaştaki komutanlığına atıfta yaparak bir kez daha Atatürk’ün bu savaştaki önemini hatırlatmaktadır.
Yusufcuktepe Yazıtı – Mestan Şehitliği
Damakçı Bayırı Anıtı yol güzergâhı üzerinde yer alan Mesan Tepe Şehirliğinde önce Yusufcuktepe Yazıtı ve sonrasında Mesan Tepe Şehitliği ile karşılaşırsınız. Buradaki yazıtlarda Anzakların bu tepeyi almak için 5300, Türkler de ise 2600 kayıp verildiği bilgisi yer almaktadır.
İsmailoğlu Tepe Yazıtı
İsmailoğlu Tepesi herkesin bildiği öğle vakti Osmanlı ordusunun üzerine sis çökmesi ve düşman tarafından görülememesini anlatan gerçekleşen efsane ile bilinmektedir. İsmailoğlu tepe anıtında ise bu olaya da atıfta bulunarak bu bölgede yaşanan yoğun savaşta Osmanlı’nın 8155 askerine karşılık düşman ordusunun 19850 askerinin kayıp verdiğinden söz edilmektedir.
Kireçtepe Şehitliği ve Kireçtepe Şehitler Anıtı
Kireçtepe Şehitliğinde bu bölgede şehit olan insanların onuruna Kireçtepe Anıtı olarak Atatürk tarafından yaptırılan, top mermilerinden oluşan bir anıttır.
Büyük Kemikli Kitabesi
Suğla Koyu yolu üzerinde yer alan Büyük Kemikli Kitabesi, Büyük Kemikli Burnunda yer almaktadır. Çanakkale Savaşı döneminde bu bölgeye çıkartma yapılan bir geminin kalıntılarının yer aldığı yerde bulunan Büyük Kemikli Kitabesi, Osmanlı’nın zaferini ilan eder nitelikte Türk savunmasının geçilemez olduğundan söz etmektedir.
Bigalı Köyü ve Atatürk’ün Kaldığı Ev
Anafartalar Köyü’nün 6 km ilerisinde yer alan Bigalı köyü Atatürk’ün bu köyde karargah kurmasından dolayı önemlidir. Atatürk’ün karargah olarak kullanıldığı ev günümüzde müze olarak sergilenmekte ve ziyaretçilerini kabul etmektedir.
57.Alay Şehitliği
Adını en çok duyduğumuz 57.Alay’ın Şehitliği özellikle Atatürk tarafından eğitilen piyade alayıdır ve Conk Bayırın’da Atatürk’ün komutanlığında düşman ile savaşması ile bilinmektedir. Alay komutanı Hüseyin Avni Bey’in kabri bu bölgede yer almaktadır.
Conkbayırı
Conkbayırı, Çanakkale Savaşı’nın kanlı geçen cephelerinden biridir. Düşmanın bütün çabalarına rağmen bir türlü alamadığı Conkbayırında düşmana ilerleme fırsatı dahi vermeyen Osmanlı askerlerinin en çok şehit olduğu ve düşman kanlarıyla tepenin boyandığı söylenmektedir.
Conkbayırı Mehmetçik Anıtı
Conkbayırı Mehmetçik Anıtı, bu bölgede hayatını kaybeden askerlerin anısına inşa edilmiş bir anıttır. Conkbayırın’da yer alan tepeyi tamamen kaplayan anıt, Allah’a dua eden bir askerin elini temsilen farklı uzunluklarda yapılmıştır.
Conkbayırı Anıt Mezarlığı
Conkbayırı Anıt Mezarlığı, Conkbayırında hayatını kaybeden 952 Zellandalı anısına yaptırılmıştır. Conk Bayırı Mehmetçik Anıtı’nın ilerisinde bulunan Conkbayırı Anıt Mezarlığı ayrıca Atatürk’ün meşhur “Size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum.” Sözünü de söylediği bölge de yapılmıştır. Anıt mezarlığın hemen karşısında ise Atatürk’ün saatinden vurulduğu yerde de Atatürk Heykeli yer almaktadır.
Kabatepe Tanıtma Merkezi
Eceabat yol sapağının sağında Kabatepe Tanıtma Merkezi yer almaktadır. Müze olarak da bilinen bu merkez de Çanakkale Savaşı sonrası bulunan mermi, silah, kıyafet gibi çeşitli eşyaların sergilendiği ve savaş sahnelerine ait fotoğraflar yer almaktadır.
Akbaş Şehitliği
Kaba Tepe Tanıtım Merkezinden sonra İstanbul yolunda deniz kıyısında ayrılan yoldan sağ tarafında devam edildiğinde varılan Akbaş Limanı ve Akbaş Şehitliği ağaçlar arasında yer almaktadır. Bu liman savaş sırasında yaralanan askerlerin İstanbul’a götürülmesinde kullanılmaktaydı. Burada yer alan Akbaş Şehitliği ise yaralı askerlerin limandan ayrılmasından hemen sonrasında düşman gemisi tarafından bombalanması ve hayatını kaybeden 200 askerin anısına yapılmıştır.
Çanakkale Şehitliği Nerede? Nasıl Gidilir? Ulaşım
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’na havayolu ile gidecekseniz, bölgeye en yakın merkez Çanakkale Havaalanı’dır. Çanakkale Havalimanı, Milli Park’a 10 kilometre kadar uzaktadır.
İzmir yolu üzerinden gelecek olanlar, Çanakkale şehir merkezine girdikten sonra Çanakkale Feribot İskelesi’ne ulaşmalıdır. Burada Çanakkale-Eceabat feribotları ile Eceabat’a kolayca ulaşabilir ve geziye başlayabilirsiniz. Ayrıca Eceabat yerine Kilitbahir’e giden motorları da tercih edebilirsiniz. Yine Ankara, Bursa gibi şehirlerden gelenler de aynı yolu izleyebilir. Edirne, Tekirdağ ve İstanbul illerinden gelenler ise direkt olarak Eceabat’a ulaşabilirler.
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Park Müdürlüğü Çamburnu Mevkii, Eceabat / ÇANAKKALE. Şehitliğin tam konumu için Google Maps linkine bakabilirsiniz. Şehirdeki diğer turistik noktaları, Çanakkale Gezilecek Yerler başlıklı yazımızdan okuyabilirsiniz.
Çanakkale’de Konaklama
Seyahatiniz boyunca konaklama için şehir merkezindeki otelleri tercih edebilirsiniz. Merkezde konaklama için şehir oteli, pansiyon ve apart gibi farklı konsept ve bütçelerde otel seçeneği mevcut. Siz de Enuygun Çanakkale otelleri sayfasından otel fiyat karşılaştırması yaparak bütçenize uygun tesise anından rezervasyon yaptırabilirsiniz.
Bir cevap yazın