Dört Ayaklı Minare ve Şeyh Mutahhar Camii, Diyarbakır Sur’da gezilecek yerlerden biridir. Akkoyunlu Kasım Bey tarafından 1500 yılında inşa edilen Şeyh Mutahhar Camii ve bu camiye ait olan dört sütun üzerine inşa edilmiş Dört Ayaklı Minare, şehrin dikkat çeken yapılarındandır. Minarenin ünü, camiyi geçmiştir ve camiden ilginç bir yapı olan minare öne çıkmaktadır.
Akkoyunluların en önemli eserlerinden biri olan cami, Şeyh Mutahhar’ın kabrinin yer aldığı arsanın üzerine inşa edilmiştir. Yöre halkı arasında Şeyh Matar Camii olarak da bilinen yapının adı bazı kaynaklarda Kasım Bey Camii ve Kasım Padişah Camii olarak geçmektedir. Bunun nedeni, caminin Kasım Bey tarafından yaptırılmış olmasıdır.
Dört Ayaklı Minare
Dört ayağa sahip bir minare olan yapı, Anadolu’da eşine rastlanan tek örnektir. Taş sütun üzerinde dört köşeli olan inşa edilen yapı, dört İslam mezhebini simgelemektedir. Bir inanışa göre yedi defa sütunların arasından geçenin dileğinin kabul olacağına inanılmaktadır. Minarenin kesin olmamakla birlikte camiye sonradan eklendiği düşünülmektedir. Minarenin üzerinde balkon ve petek yer almaktadır.
Minareyle ilgili detaylı bilgi almak için Murat Arda Uğurlu, Sultan Erdemli Günaslan ve Abdulhalim Karaşin tarafından hazırlanan Dört Ayaklı Minare’nin Modellesi ve Yapısal Analizi başlıklı makaleye göz atabilirsiniz.
Şeyh Mutahhar Camii
Diyarbakır’da birçok tarihi cami bulunmaktadır. Şeyh Mutahhar Camii de bunlardan biridir. Kare planlı ve tek kubbeli olan caminin yanlarında üçer tane, kuzey ve güney cephelerinde ise ikişer tane penceresi bulunmaktadır. Plansız kentleşmeyle birlikte camiye bitişik yapılar inşa edilmiştir. Sur Evleri Restorasyon projesi kapsamında caminin arka tarafından kalan bölüm, tamamen yıkılmıştır.
Caminin bulunduğu sokak, Tahir Elçi’nin öldürüldüğü 28 Kasım 2015 tarihinden itibaren 2 yıl süreyle kapalı kalmıştır. Caminin mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndedir ve restorasyon gerçekleştirilmiştir. Caminin hemen karşısında, çay ocağı bulunmaktadır ve minarenin yanında çay içmek mümkündür.
Dört Ayaklı Minare ve Tahir Elçi
2015 yılında PKK’lılar ve polis arasında çıkan çatışma sonucunda minarenin ayakları kurşunların hedefi olmuş ve zarar görmüştür. Diyarbakır Baro Başkanı Tahir Elçi, baro avukatlarıyla birlikte 28 Kasım 2015 tarihinde Dört Ayaklı Minare önünde basın açıklaması yapmıştır. Elçi, silahlı çatışmalarla yapının hasar görmesini ”Silahlı suikast” olarak değerlendirmişti. Basın açıklamasında minareyle birlikte Sur’daki çok sayıda cami ve tarihi eserin zarar gördüğünü belirten Elçi, bu çatışmaların son bulması gerektiğini söylemişti. Kaynak: Hürriyet
Tahir Elçi’nin basın açıklaması yaptığı sırada polis ve PKK’lılar arasında silahlı çatışma çıkmıştır. Çatışmalarda ateşlenen kurşunlardan biri, Tahir Elçi’nin başına isabet etmiş ve Elçi hayatını kaybetmiştir. Tahir Elçi’nin başına isabet eden kurşunun kimin silahından çıktığı bulunamamıştır.
Diyarbakır Sur’da gezilecek yerler arasında yer alan Sülüklü Han, minarenin bulunduğu bölgeye yakın konumdadır. Sülüklü Han’ı da gezi listenize eklemenizi tavsiye ederiz.
Minarenin hemen yanındaki çay ocağında oturup, o dar sokakta kaçak çay içmenin keyfi bir başka. Keşke Tahir Elçi’nin faili meçhul ölümüyle hatırlamasaydık burayı ama yine de görülmeye değer bi tarihi eser.
Diyarbakır Sur’da tarih kokan bi yer Akkoyunlar döneminden kalması ne kadar anlamlı olduğunu gösteriyor.Yazı için teşekkür ederim.